Zadania realizowane w projekcie współfinansowane był ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 4.5 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020. Całkowita wartość projektu wyniosła  3 771 977,06 zł, w tym koszty kwalifikowane 3 604 666,43, dofinansowanie 58,18 % tj. 2097 266,49 zł.

Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu 15 nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu ( Bydgoszcz, Brodnica, Dąbrowa, Dobrzejewice, Gniewkowo, Jamy, Lutówko, Miradz, Osie, Skrwilno, Solec Kujawski, Toruń, Trzebciny, Zamrzenica) na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Działania ochronne realizowane były na obszarach 55 form ochrony przyrody (w 27 rezerwatach, w 13 obszarach Natura 2000, w 7 parkach krajobrazowych, na 8 obszarach chronionego krajobrazu).

Głównym celem projektu  była ochrona obszarów wartościowych przyrodniczo na terenie regionalnej dyrekcji LP w Toruniu, przy jednoczesnym wzmocnieniu turystycznego potencjału regionalnego i lokalnego wykorzystującego zasoby przyrodnicze.

Cele szczegółowe w projekcie realizowane były poprzez zwiększenie ochrony gatunków i siedlisk w ramach wykonywania zadań określonych w dokumentach zarządczych (planach zadań ochronnych, planach ochrony rezerwatów). Zadania te polegały w szczególności na: zwalczaniu gatunków inwazyjnych, restytucji rodzimych gatunków roślin i zwierząt poprzez stworzenie im korzystnych warunków rozwoju (utworzenie miejsc zimowania da nietoperzy), badaniach hydrologicznych i geodezyjnych, ekspertyzach w zakresie działań ochronnych, inwentaryzacji przyrodniczej użytków ekologicznych oraz monitoringu stanu wód.

Poza zadaniami obligatoryjnymi wynikającymi z dokumentów planistycznych ww. form ochrony przyrody podjęto także szereg działań mających na celu kanalizowanie ruchu turystycznego i rozpowszechnianie wiedzy o obiektach cennych przyrodniczo. Zadania te realizowano m.in. poprzez wprowadzanie infrastruktury turystycznej i opracowywanie materiałów informacyjnych np. takich jak:

- strona internetowa rezerwatu przyrody Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego https://wirtualne-spacery.pl/cisy/ w Nadleśnictwie Zamrzenica
- film promocyjny projektu: https://www.youtube.com/watch?v=hu1CO_ka8g8
- ścieżki przyrodnicze z kodami QR w rezerwacie przyrody Dziki Ostrów na terenie Nadleśnictwa Bydgoszcz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020

Oś Priorytetowa 4 Region przyjazny środowisku

Działanie 4.5 Ochrona przyrody

Całkowita wartość projektu 4 370 035,21 PLN

Całkowita wartość wydatków kwalifikowanych 3 997  889,21  PLN

Dofinansowanie 2 334 608,17 PLN co stanowi 58,40% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych Projektu.

Wnioskodawcą projektu jest Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych (RDLP) w Toruniu, która pełni funkcję Beneficjenta.  Projekt  realizowany jest na terenie 14 nadleśnictw podległych RDLP w Toruniu, tj.: Brodnica, Bydgoszcz, Dąbrowa, Dobrzejewice, Gniewkowo, Jamy, Lutówko, Miradz, Osie, Skrwilno, Solec Kujawski, Toruń, Zamrzenica, Żołędowo. Lokalizacja poszczególnych nadleśnictw przedstawiona została na mapie nr 1.

Mapa nadleśnictw podległych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu

Celem głównym projektu, jest poprawa ochrony obszarów cennych przyrodniczo na terenie RDLP w Toruniu, przy jednoczesnym wzmocnieniu potencjału regionalnego i lokalnego wykorzystującego zasoby przyrodnicze. Realizacja tego celu nastąpi poprzez działania ochronno- pielęgnacyjne, których efektem będzie lepszy stan środowiskowy obszarów objętych formami ochrony przyrody, co bezpośrednio wpisuje się w cel szczegółowy działania 4.5, jak też zwiększenie dostępności oraz atrakcyjności obiektów edukacji ekologicznej. Przedstawione cele, są kompleksową próbą działań, które doprowadzą do likwidacji zauważalnych obecnie problemów środowiskowych poprzez realizację zidentyfikowanych celów szczegółowych.

Wykaz form ochrony przyrody, na terenie których prowadzone będą działania związane z projektem

Zakres projektu:
1)    Działania ochronne:
•    działania pielęgnacyjno-ochronne siedlisk lub gatunków,
•    renaturalizacja zasobów przyrodniczych,
•    zwalczanie gatunków inwazyjnych.
2)    Działania inwestycyjne:
•    przebudowa dojazdu turystycznego – Nadleśnictwo Brodnica
•    stworzenie zimowisk dla nietoperzy i nadzór  specjalistyczny – Nadleśnictwo Solec Kujawski
•    adaptacja i wyposażenie obiektów przyrodniczo-leśnych – Nadleśnictwo Bydgoszcz,
•    zakup i montaż urządzeń do pomiaru poziomu wody - Nadleśnictwo Osie
•    konserwacja urządzeń małej retencji – Nadleśnictwo Osie
•    przebudowa kładki widokowej – Nadleśnictwo Zamrzenica
•    rozbudowa infrastruktury turystycznej (sanitariaty) przy Rezerwacie Cisy Staropolskie - Nadleśnictwo Zamrzenica
3)    Zakup doposażenia:
•    doposażenie obiektów edukacyjnych – Nadleśnictwo Zamrzenica
4)    Pozostałe działania związane z ochroną przyrody:
•    inwentaryzacja przyrodnicza użytków ekologicznych – Nadleśnictwo Bydgoszcz
•    utworzenie arboretum i mikro szkółki – Nadleśnictwo Bydgoszcz
•    wykonanie folderów informacyjne dot. terenów leśnych-– Nadleśnictwo Bydgoszcz
•    działania mające na celu ukierunkowanie ruchu turystycznego, Gniewkowo, Jamy, Żołędowo.
•    wykonanie badań hydrologiczno-geologicznych i  geodezyjnych, ekspertyzy- RDLP w Toruniu
•    modernizacje stron internetowych – Nadleśnictwo Zamrzenica
5)    Działania informacyjno-promocyjne – RDLP Toruń.

Wskaźniki realizacji celów projektu:

Wskaźniki produktu:
1.    Powierzchnia siedlisk wspieranych w celu uzyskania lepszego statusu ochrony [ha] – 954,44
2.    Liczba wspartych form ochrony przyrody [szt.] – 57
3.    Długość utworzona szlaków turystycznych [km]- 6
4.    Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem[szt.] – 3
5.    Powierzchnia wybudowanej/rozbudowanej/zmodernizowanej/doposażonej infrastruktury na cele działalności z zakresu edukacji ekologicznej [m2 ] -300,12
6.    Długość ścieżek edukacyjnych – [km] – 22,20
7.     Długość nowoutworzonych ścieżek edukacyjnych [km] – 2,80
8.    Liczba sporządzonych inwentaryzacji przyrodniczych [szt.] – 1

Wskaźniki rezultatu:
1.    Liczba osób korzystających  z utworzonych /odnowionych szlaków przyrodniczych i ścieżek edukacyjnych [osoby] – 13 800
2.    Liczba osób korzystających z wybudowanej/przebudowanej/doposażonej infrastruktury ośrodków prowadzących działalność z zakresu edukacji ekologicznej  [osoby] – 3800
3.    Powierzchnia terenów objętych inwentaryzacją przyrodniczą [ha] – 20
4.    Powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów [ha] – 331,47

TYP PROJEKTU
Ochrona gatunków ex-situ, ochrona zasobów genowych

TŁO PROJEKTU
Na terenie nadzorowanym przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Toruniu  jest zlokalizowanych kilka rezerwatów przyrody, w ramach których chroniony jest cis pospolity (Taxus baccata L.). Wśród tych obiektów jako najważniejszy należy wskazać rezerwat przyrody „Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie". Stanowi on najstarszą populację cisa w Polsce i jest położony na terenie leśnym. Ścisły charakter ochrony rezerwatowej wyklucza jak dotąd możliwość ochrony czynnej poszczególnych osobników cisa in situ, czyli bezpośrednio na powierzchni tego rezerwatu. Ten stan rzeczy powoduje niestety, że znaczna część osobników z najstarszej populacji cisa pospolitego w Polsce każdego roku bezpowrotnie zamiera. Z tego powodu już od kilkunastu lat na terenie RDLP w Toruniu z własnej inicjatywy leśników prowadzone są próby ochrony tej ważnej pod względem genetycznym, kulturowym i historycznym populacji przez jej ochronę ex situ, czyli poza rezerwatem. Największe osiągnięcia w tym zakresie ma dotąd Nadleśnictwo Zamrzenica, które może już dziś poszczycić się udanymi nasadzeniami cisa pospolitego o charakterze zachowawczym na powierzchniach leśnych.

Projekt realizowany jest w oparciu o założenia Regionalnego programu ochrony i restytucji cisa pospolitego (Taxus baccata L.) na obszarze RDLP w Toruniu w latach 2007-2013. Program ten przewiduje przede wszystkim ochronę istniejących stanowisk cisa pospolitego oraz restytucję tego gatunku na terenie 16 z 27 nadzorowanych nadleśnictw. Został on opracowany w oparciu o Zarządzenie Nr 29/2006 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 30.06.2006 roku w sprawie wprowadzenia w jednostkach organizacyjnych Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe „Programu ochrony i restytucji cisa pospolitego (Taxus baccata L.) w Polsce".  

CELE PROJEKTU

• Przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin zwierząt i grzybów,
• Zwiększanie populacji gatunku cisa pospolitego na terenie RDLP w Toruniu,
• Zachowanie puli genowej miejscowych pochodzeń cisa.

OPIS PROJEKTU

• Zbiór leśnego materiału rozmnożeniowego w postaci nasion, zrzezów do ukorzeniania oraz jednorocznych siewek z dna lasu na obszarach rezerwatów przyrody „Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie" w Nadleśnictwie Zamrzenica oraz „Cisy nad Czerską Strugą" w Nadleśnictwie Woziwoda.
• Produkcję sadzonek cisa pospolitego w szkółkach leśnych Nadleśnictw Zamrzenica i Żołędowo przy wykorzystaniu zebranego leśnego materiału rozmnożeniowego.
• Zakładanie grodzonych siatką leśną upraw zachowawczych cisa pospolitego w wyznaczonych lokalizacjach na terenie 16 nadleśnictw.
• Założenie uprawy zachowawczej stanowiącej archiwum genotypów drzew wchodzących w skład rezerwatu cisów w Wierzchlesie.
• Założenie plantacji nasiennej cisa pospolitego na terenie Nadleśnictwa Żołędowo jako obiektu stanowiącego bazę nasienną tego gatunku w przyszłym okresie.

Czas realizacji projektu - 2010-2013
Wartość projektu - 1 947 524,26 PLN
Dofinansowanie UE – 1 373 204,08 PLN
Współfinansowania NFOSiGW – 199 822,50 PLN
 

Małgorzata Osłowska
Maciej Kuss