Las kształtuje stosunki wodne

Najistotniejszym mechanizmem retencji wody opadowej w lesie jest spowolnienie jej odpływu, dzięki właściwościom gleby leśnej. Jej porowata struktura oraz drenaż wykonany przez korzenie roślin i drobne zwierzęta. Ważna jest także osłona gleby w postaci koron drzew i krzewów oraz roślin runa leśnego, która spowalnia jej odparowywanie. Nie zapominajmy także o magazynowaniu wody wewnątrz organizmów żywych, szczególnie drzew. Wszystkie wymienione elementy wpływają na to, że wody w lesie jest zawsze więcej niż np. na polu uprawnym.

Co się dzieje, kiedy nie ma wody?

Woda to życie, więc jej brak niestety prowadzi do zamierania obszarów. Ale to jest ostateczność. Najpierw następuje stopniowe osłabienie zdolności obronnych wielu gatunków roślin na działanie szkodników owadzich czy też grzybów pasożytniczych. Rośliny wytwarzają mniej biomasy, a w konsekwencji spada ilość i jakość pożywienia zwierząt, które się nimi żywią. Niektóre gatunki, których bytowanie związane jest ze środowiskiem wodny, giną lub nie mają możliwości do rozmnażania.  Z niedoboru wody wzrasta również zagrożenie pożarowe dla lasów.

Lasy Państwowe zatrzymują cenną wodę

Przedsięwzięcia z zakresu małej retencji wymagają przede wszystkim rozpoznania lokalnych potrzeb i określenia zakresu potrzebnych działań, by uzyskać oczekiwany efekt, a na wszystko również niezbędnych nakładów. Zadania z zakresu małej retencji są realizowane ze środków własnych nadleśnictw, a także w części ze środków unijnych. W obecnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej ponad 1/4 nadleśnictw w całym kraju postanowiło podjąć się trudu zatrzymania wody w lesie. Aż 10 z nich leży na ubogiej w wodę opadową zachodniej i południowej części  Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.

Nasze hydropomysły

Nadleśnictwo Bydgoszcz pogłębiło zbiornik wodny na powierzchni 2000 m2, leżący na terenie Leśnictwa Białe Błota. By ograniczyć odpływ wody z rozlewiska, zamontowało również zastawkę na rowie melioracyjnym, a część skarp ustabilizowano kamieniami. W rezultacie objętość retencjonowanej wody wyniosła 7500 m3!

Leżące po sąsiedzku Nadleśnictwo Solec Kujawski podjęło się zadania poprawiającego zatrzymanie odpływu wód opadowych (na cieku wodnym zamontowano zastawki), ale również stworzenia naturalnych warunków zaopatrzenia w wodę. W tym celu wykorzystano wąwóz. Niska średnioroczna suma opadów na tym terenie stanowi wskazanie do maksymalnego zatrzymania wody na jak najdłużej.

Z kolei Nadleśnictwo Miradz poprawiło i ustabilizowało warunki wilgotnościowe siedlisk leśnych. W tym celu wybudowano zastawki oraz próg piętrzący. Jest to szczególnie ważne ze względu ustanowiony w tym rejonie obszar chroniony, włączony do sieci Natura 2000.

Również leżące na południu dyrekcji Nadleśnictwo Włocławek podjęło starania w kierunku modernizacji istniejących urządzeń małej retencji, a Nadleśnictwo Skrwilno pogłębi zbiornik wodny. Podobne działania ma w planach Nadleśnictwo Lutówko.

Bardzo ciekawy projekt aktualnie realizuje Nadleśnictwo Gołąbki (położone na Pałukach), które planuje wykorzystać wodę z kopalni kruszywa wapiennego do nawadniania lasu. Teraz ta woda trafia do Noteci, jednak już niedługo zostanie w lesie.

Ponieważ wody nigdy dość, nadleśnictwa Borów Tucholskich też realizują zadania takie jak przebudowa zbiornika wodnego oraz budowa zastawek typu kaskadowego na rzece Sinowa (Nadleśnictwo Dąbrowa), a także przeciwdziałanie odpływowi wody z bagna i przywrócenie funkcji obszarom mokradłowym (Nadleśnictwo Zamrzenica), jak również odtworzenie zbiornika wodnego (Nadleśnictwo Trzebciny).

Zrównoważone leśnictwo to także rozsądne gospodarowanie wodą

Las podlega ciągłym zmianom, a zadaniem leśników jest przystosować go do tych zmian, a czasami ochronić przed nimi. To bardzo trudna praca, bo mało przewidywalna w skutkach. Jednak doświadczenie i wiedza pokoleń leśników w połączeniu z nowoczesnymi technologiami dają nam silne podstawy do podejmowania działań w dobrym kierunku.