Wpadają na siebie w miejscu, gdzie w latach trzydziestych XIX wieku cystersi prowadzili prace melioracyjne. Wówczas zainstalowano betonowy jaz, który wprawia wodę w wir oddzielający strumienie. W trakcie tego procesu miesza się tylko 15% wody. Jest to możliwe dzięki odmiennym właściwościom fizykochemicznym, jak temperatura, natlenienie, odczyn pH, obecność zanieczyszczeń (fosfor, związki azotu). Cechy te umożliwiają wodom jednej rzeki płynąć pod wodami drugiej.

Skrzyżowanie rzek w Wągrowcu, nie jest zjawiskiem naturalnym, zostało stworzone przez ludzi. Zmieniono miejsce ujścia Nielby do Wełny, tak aby wypadało dokładnie w punkcie rozdzielania się biegu Wełny. Rozwiązanie to zaprojektował Adalbert Schulemann z Bydgoszczy po to, by ochronić Wągrowiec przed wodami powodziowymi oraz, aby w czasie suszy na Wełnie spiętrzenie napędzało lokalny młyn. Nie jest to zjawisko zwane bifurkacją, jak sądzą niektórzy. Nielba przecina Wełnę, by po kilku kilometrach wpłynąć do niej, zachowując przez ten czas swą tożsamość mimo wcześniejszego skrzyżowania wód.

Wełna jest rzeką nizinną o charakterze górskim, prawym dopływem środkowej Warty. Płynie przez Pojezierze Gnieźnieńskie, Chodzieskie i Kotlinę Gorzowską. Początek bierze we wsi Osiniec, na południowy wschód od Gniezna. Jej długość wynosi blisko 118 km, natomiast powierzchnia dorzecza obejmuje 2,6 tys. km². Przepływa przez liczne jeziora, m.in. przez Wierzbiczańskie, Jankowskie, Strzyżewskie, Piotrkowskie, Ławiczno, Biskupiec, Zioło, Rogowskie, Tonowskie. Największym dopływem jest Mała Wełna, inne to: Nielba, Flinta, Struga Gołaniecka. Krzyżuje się z Nielbą, ale nie jest to naturalne skrzyżowanie rzek, lecz wykonany przez ludzi przekop. Nad Wełną leży Janowiec Wielkopolski, Wągrowiec, Rogoźno, Oborniki Wielkopolskie. W jej sąsiedztwie utworzono trzy rezerwaty przyrody: „Wełna" - z fauną i florą o charakterze górskim (9,5 ha), „Słonawy" - to także rezerwat wodny, obejmuje tarliska niektórych gatunków ryb (3,5 ha), „Promenada" - rezerwat florystyczny (4,4 ha). Nielba zaś to lewostronny dopływ Wełny o długości 30,76 km, w całości płynie w powiecie wągrowieckim. Przepływa przez Jezioro Rgielskie i Wągrowiec, po czym wpada do Wełny, z którą się wcześniej krzyżuje w spektakularny sposób.

Eksperyment polegający na rzucaniu na wodę gałązek, liści i piórka, dał odpowiedź na przewagę Wełny. Jej nurt okazuje się silniejszy, przepływ wody, przynajmniej w części powierzchniowej, bardzie bystry. To ona zabierała płynące przedmioty po wierzchu Nielby, widać, kto tu dominuje. Metoda może niezbyt naukowa, ale daje satysfakcję każdemu, kto podejdzie dostatecznie blisko skrzyżowania i zarejestruje wzrokowo obraz zjawiska. Ciekawe, jak to się odbywa się na innych poziomach płynącej wody, gdyż głębokość obu rzek można szacować na ponad metr. Jeśli prawdą jest, że fizyko - chemiczne właściwości neutralizują siłę nurtu, większość zanurzonych przedmiotów powinna przedostać się przez skrzyżowanie, każde w swoją stronę. Ale na taki eksperyment należałoby się już uzbroić w bardziej naukowe rekwizyty.

W zasięgu Nadleśnictwa Gołąbki, Wełna ma swój wkład w urozmaicenie krajobrazu przyrodniczego regionu, wzbogacenia naturalnego środowiska. Jej wody pośrednio oddziaływają na ekosystemy leśne, zasilają wody podziemne i powierzchniowe. Obszar Nadleśnictwa przepływa przez południowo - wschodni teren Leśnictwa Mięcierzyn, wpływając od południa na granicy województwa Wielkopolskiego. Dalej toczy się w kierunku północnym, w stronę Rogowa, po czym kieruje się na zachód do Wągrowca. Na wysokości Janowca Wielkopolskiego opuszcza nasz teren i powraca na Ziemię Wielkopolską. Po drodze nawadnia drzewostany z przewagą gatunków iglastych. W warunkach regionu to bezcenne zasilanie ekosystemów w życiodajny składnik, niedostatek opadów jest utrapieniem nie tylko tutejszych leśników.

Atrakcja turystyczna skrzyżowania ich wód jest wykorzystywania dla promocji walorów turystycznych Pałuk. Miasto zwraca coraz większą uwagę na zachowanie czystości cieków i zbiorników wodnych. Zrównoważony rozwój regionu w oparciu o podobne atrakcje jest istotnym czynnikiem wzrostu poziomu życia mieszkańców, ekorozwoju Wągrowca i okolic. Zielonym składnikiem krajobrazu społeczno - gospodarczego Pałuk są lasy, które dopełniają ich rolniczego charakteru.     

Więcej:  http://www.wagrowiec.co.pl/atrakcje-turystyczne/skrzyrzowanie-bifurkacja-rzek-w-wagrowcu.html

JP