Leśnicy z Nadleśnictwa Miradz od wielu lat borykają się ze skutkami postępującego spadku poziomu wód gruntowych na Kujawach. Aby choć trochę poprawić stosunki wodne w środowisku leśnym powstała inicjatywa wybudowania tzw. małej retencji. Została ona włączona jako część składowa dużego projektu pn. „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych.”, którego beneficjentem jest Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Projekt współfinansowany jest ze środków unijnych (Fundusz Spójności oraz Program Infrastruktura i Środowisko) a całość koordynuje Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych w Warszawie.

Wybór miejsca pod tzw. małą retencję w Nadleśnictwie Miradz.

Na lokalizację, tj. wybudowanie obiektów piętrzących i spowalniających odpływ wody wybrany został ciek „Dopływ spod Proszysk”. Powstał on prawdopodobnie w XIX wieku przypuszczalnie w celu odwodnienia najbardziej wysuniętych na wschód śródleśnych łąk i lasów Kompleksu Głównego nadleśnictwa. Ciek „Dopływ spod Proszysk” początek swój bierze pod wsią Proszyska, stanowi prawobrzeżny dopływ Kanału Ostrowo – Gopło a jego całkowita długość to 6,3 km (w tym 4,6 km na terenie nadleśnictwa). Po obfitych opadach (także po śnieżnych zimach, których na Kujawach nie było już przynajmniej 7 lub 8 lat!), opisywany ciek zbiera wody z obszarów pól i łąk wsi Proszyska oraz Wronowy i odprowadza do Kanału Ostrowo – Gopło. Charakterystyczną cechą „Dopływu spod Proszysk” jest fakt, że podczas wodnej obfitości jego koryto szybko wypełnia się wodą, która jednak równie szybko odpływa do kanału głównego. Nieco stagnującej wody, pozostaje głównie w śródleśnych obszarach bagiennych, takich jak Węgrzynowo i Przychód.

Dodatkowym argumentem, który wpłynął na lokalizację tzw. „małej retencji” w leśnictwie Młyny jest zapis dotyczący czynnych działań ochronnych w Planie Zadań Ochronnych (PZO) dla chronionych siedlisk przyrodniczych na obszarze N2000 "Pojezierze Gnieźnieńskie" położonych w obrębie Kompleksu Głównego Nadleśnictwa Miradz. Jeden z punktów PZO mówi o konieczności poprawy i stabilizacji warunków wilgotnościowych chronionych siedlisk leśnych, tj. łęgów olszowych i jesionowych (91E0) oraz łęgowych lasów dębowo - wiązowo – jesionowych (91F0) rosnących w kilku wydzieleniach wzdłuż „Dopływu spod Proszysk”. Podczas realizacji projektu – na etapie projektowania oraz uzyskiwania wszelkich decyzji, pozwoleń i uzgodnień – wspomniany fakt wykonywania zadań ochronnych z PZO ułatwił działanie zwalniając inwestora z konieczności przygotowywania tzw. dokumentacji środowiskowej (w tym raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko).

Obiekty małej retencji na „Dopływie spod Proszysk”.

Zaprojektowano i postawiono pięć niewielkich budowli i urządzeń małej retencji, których wysokość piętrzenia stałego wynosi poniżej 1 m (średnio 0,60 m). Na wymienioną „piątkę” składają się: 1 zastawka z progiem (przelewem) stałym oraz 4 progi wodne, które wykonane zostały z naturalnych materiałów. Są to konstrukcje drewniano – kamienne. Ścianki szczelne oraz palisady wykonane zostały z drewna dębowego. Brusy połączone są na pióro i wpust oraz w tzw. „jodełkę”. Wokół ścianek szczelnych, tj. na skarpach oraz w nieckach na dnie kanału zastosowano umocnienia z narzutu kamiennego. Trzy z wymienionych obiektów wybudowane zostały przed wlotami do istniejących przepustów pod drogami leśnymi. W tych przypadkach odnowione zostały także przyczółki (wlotowe i wylotowe) tychże przepustów – skarpy i dno umocniono kamieniami na betonie.

Obiekt małe retencji na terenie leśnictwa Młyny (fot. P. Kaczorowski)

Opisane obiekty małej retencji na „Dopływie spod Proszysk” w leśnictwie Młyny zostały wykonane w sposób profesjonalny a zastosowane naturalne materiały pozwolą w krótkim czasie na „wtopienie” się progów i zastawki w środowisko leśne bez jakiegokolwiek uszczerbku natury estetycznej dla wymagających odbiorców piękna środowiska leśnego.

Obiekt małe retencji na terenie leśnictwa Młyny (fot. P. Kaczorowski)

Oczekiwanie na wodę.

Podstawowym założeniem zrealizowanego projektu jest wywołanie ograniczenia odpływu wód ze zlewni cieku „Dopływ spod Proszysk”, a co za tym idzie retencję wody powierzchniowej i gruntowej na terenie leśnictwa Młyny. Leśnikom zależy także, jak już wyżej wspomniano, na poprawienie uwilgotnienia fragmentów lasów łęgowych, czyli tych siedlisk dla których zaplanowano zadania ochronne w PZO dla obszaru Natura 2000 „Pojezierze Gnieźnieńskie”.

Pomimo postępujących zmian klimatycznych i suszy meteorologicznej, która panuje w ostatnich latach na Kujawach i w całym pasie nizin środkowopolskich, leśnicy liczą, że trwająca jesień będzie mokra a najbliższa zima nie poskąpi białego puchu. Wówczas spływ wód opadowych i roztopowych wypełni „Dopływ spod Proszysk” a nowe wodne obiekty małej retencji spełnią oczekiwaną rolę i przytrzymają wodę.

Bagna spragnione wody.

W zlewni opisywanego cieku na terenie leśnictwa Młyny znajduje się kilka obszarów bagiennych z otwartymi lustrami wody (na dzień dzisiejszy niestety bez wody). Gdy w przypadku przyboru wody wybudowana zastawka i progi „przytrzymają” wodę w bagiennych obniżeniach zaroją się one od licznych gatunków ptaków. Na dwóch największych tego typu obszarach w leśnictwie Młyny tj. na tzw. Przychodzie oraz Węgrzynowie w okresach kiedy stagnowała woda występowały jako lęgowe takie gatunki ptaków wodnych jak m.in.: gęgawa, łabędź niemy, żuraw, perkozek, łyska, kokoszka, krzyżówka, krakwa. Na przelotach obserwowane były także kolorowe płaskonosy, cyraneczki, cyranki oraz gągoły.

             Na koniec należy dodać, że projekty, które wpisują się w tzw. małą retencję nizinną na obszarach leśnych są inwestycjami potrzebnymi w dobie postępujących zmian klimatycznych. Każda ilość zretencjonowanej wody jest bardzo ważna i wpływa korzystnie zarówno na ekosystemy leśne jak i występujący tam świat zwierząt.